Tiểu sử ông Hồ Khanh

Nghề Phu Trầm

Từ những năm 1980, ở Phong Nha nở rộ phong trào đi tìm trầm hương ở các khu rừng trong các dãy núi đá vôi dọc biên giới Việt - Lào. Trầm hương là loại lâm sản quý hiếm và đắt tiền, người dân vào rừng khai thác và bán lại cho các thương lái và xuất qua Trung Quốc và các nước Trung Đông. Hầu hết đàn ông ở làng Phong Nha và nhiều ngôi làng khác ở Quảng Bình đều kéo nhau vào rừng tìm loại gỗ quý này với giấc mơ đổi đời. Ông Khanh cùng nhiều người bạn đồng trang lứa cũng đã thực hiện nhiều chuyến đi tìm trầm hương trong những khu rừng bao la dọc biên giới Quảng Bình (Việt Nam) và Khăm Muộn (Lào).

Những chuyến đi thường kéo dài khoảng 10 ngày đến 2 tháng tuỳ theo địa hình cũng như độ khan hiếm của cây gió bầu (loài cây cho dầu trầm hương). Những chuyến đi như vậy chàng thanh niên Hồ Khanh ngày ấy thường gùi 50-60kg hành lý bao gồm thức ăn và những vật dụng để sinh tồn trong những cánh rừng già. Thời điểm đó những cánh rừng bạt ngàn dọc biên giới chưa có quy chế quản lý và bảo vệ rừng, do đó những người vào rừng khai thác gỗ hay các tài nguyên rừng được gọi là "Thợ rừng", "Sơn tràng", ở Phong Nha người ta gọi một cách đơn giản là "người đi trầm".

Cũng như những người dân Phong Nha thời đó, ông cũng là một phu trầm.

Nghề "lâm tặc"

Năm 1993 được tỉnh Quảng Bình quyết định thành lập Khu bảo tồn thiên nhiên Phong Nha và xây dựng lực lượng kiểm lâm để bảo vệ rừng. Năm 2001, Thủ tướng Chính phủ đã ra quyết định thành lập Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng. Kể từ đây, tất cả hoạt động khai thác lâm sản, săn bắt thú rừng trong khu vực này đều được cho là trái phép và bị cấm. Những người do cuộc sống khó khăn nên phải lén lút vào rừng săn bắn khai thác trộm lâm sản thì được gọi là "lâm tặc".

Cuộc sống của nhiều người dân Phong Nha trong đó có ông Hồ Khanh trở nên khó khăn, chật vật hơn khi phải tìm kế mưu sinh mới vì từ ngàn xưa người dân nơi đây sống dựa vào những sản vật của núi rừng. Nhiều người liều mình vào rừng săn trộm, khai thác gỗ hay gùi thuốc bom và nếu bị bắt và truy tố thì họ sẽ đi tù từ 5 đến 10 năm.

Cơ duyên với hang động đá vôi

Những người đi rừng thường đi đến khu vực nào thì sẽ chặt cây dựng lán và mắc võng để nghỉ qua đêm. Họ làm như vậy để phòng thú dữ hay rắn rết tấn công vào ban đêm khi mọi người đang ngủ say. Tuy nhiên có những chuyến đi họ gặp nhiều trận mưa giông gây lũ lụt cuốn hết lán trại của họ, và hang đá là nơi lý tưởng để những người thợ rừng vào trú tạm.

Đối với Hồ Khanh, bên cạnh việc đi tìm trầm hương thì ông lại có mối quan tâm đặc biệt đến những hang động. Rừng Phong Nha xen kẽ giữa nhiều dãy đá vôi với nhiều dòng suối chảy xuyên qua nên có rất nhiều hang động trong khu vực cùng với nguồn nước, ở bên ngoài lại rất ít suối. Thế nên trong mỗi chuyến đi rừng, ông thường dành nhiều thời gian hơn cho những hang động và tìm kiếm những mạch nước từ trong hang - “tìm nguồn nước để dùng là điều quan trọng nhất trong mỗi chuyến đi rừng”, ông Khanh chia sẻ. Việc tìm đến những hang động đòi hỏi người sơn tràng phải có bản lĩnh và Hồ Khanh là người có bản năng đi rừng tuyệt vời với sự tinh anh và trí nhớ tốt: ghi nhớ tốt đường đi, nhớ đặc điểm của các đỉnh núi và có thể đo lường với độ chính xác cao quãng đường đến hang, độ dài, độ rộng…

Hành trình Hồ Khanh tìm ra Hang Sơn Đoòng

Vào đầu tháng 12 năm 1990, trong một chuyến đi tìm trầm hương, ông Khanh gặp một trận mưa lớn buộc ông phải tìm một vách đá để tạm trú mưa. Trong khoảng thời gian trú mưa tại đây thì ông nhìn thấy những cột sương mù kèm theo hơi lạnh thổi ào ào từ bên trong miệng hang ra làm cho ông rất hoảng sợ. Những cảnh tượng này theo suốt ông nhiều năm về sau.

Năm 2007, ông Howard Limbert, trưởng đoàn thám hiểm hang động Anh - Việt tại Phong Nha đi quanh làng để hỏi thăm những người sơn tràng, nếu họ tìm thấy hang động trong quá trình đi tìm trầm hương thì đoàn thám hiểm sẽ thuê để dẫn đường cho các chuyên gia hang động vào khảo sát và đo vẽ. Hồ Khanh kể cho ông Howard nghe về cảnh tượng mình chứng kiến vào năm 1990 và ông Howard nhận định có thể đây là một hang động rất lớn và đề nghị Hồ Khanh đi tìm và đánh dấu vị trí để dẫn đoàn thám hiểm vào khảo sát. Sau đó, Hồ Khanh đã dành rất nhiều thời gian và đã thực hiện rất nhiều chuyến tìm kiếm lại vị trí vách đá nơi ông trú mưa trước đây nhưng đều thất bại. Năm 2008, Hồ Khanh đã tìm lại được cửa hang và đánh dấu cẩn thận, khi về nhà ông đã viết thư thông báo cho ông Howard Limbert ở Anh Quốc là đã tìm ra được cửa hang.

Vào tháng 03 năm 2009, ông Howard Limbert đã thành lập đoàn thám hiểm phối hợp với trường Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội thực hiện chuyến thám hiểm khảo sát hang với sự dẫn đường của ông Hồ Khanh, thời điểm hang chưa được đặt tên. Vào ngày 7 tháng 4 cùng năm, người đầu tiên bước chân vào bên trong hang là ông Peter MacNab, một thành viên của đoàn thám hiểm hang động Anh - Việt. Đây cũng là lần đầu tiên ông Khanh vào bên trong hang vì trước đây không có thiết bị an toàn mà lối xuống cửa hang có dốc cao đến 50m.

Trong lần thám hiểm này cùng với các kết quả đo vẽ bằng thiết bị laze thì các nhà thám hiểm lúc đó xác định đây là hang động tự nhiên lớn nhất thế giới. Ông Khanh cùng các thành viên đoàn thám hiểm bàn bạc và đặt tên hang là Sơn Đoòng (là kết hợp của 2 từ: Sơn là núi, Đoòng là tên của thung lũng nơi có suối Rào Thương chảy qua, thung lũng này cũng là nơi sinh sống của người Bru Vân Kiều từ năm 1992).

Hồ Khanh dẫn Howard Limbert trưởng đoàn Thám Hiểm hang động Anh - Việt khảo sát Hang Sơn Đòong.

“Vua hang động” Hồ Khanh

Những người thợ rừng Phong Nha thường xuyên bắt gặp những hang động trong những chuyến đi rừng của họ, tuy nhiên những người thợ rừng không mấy bận tâm đến hang động vì thời điểm đó, với họ hang động không mang lại lợi ích kinh tế gì. Hồ Khanh là người khác biệt trong số họ, ông rất tò mò về hang động. Hồ Khanh đã sử dụng hang động để đánh dấu cho các vùng ông tìm trầm hương. Trong suốt thời gian từ những năm 1980 đến những năm 2000, ông Hồ Khanh đã phát hiện ra hơn 30 hang động lớn nhỏ ở trong khu vực trong đó có Hang Sơn Đoòng (1990) và Hang Va (1992).

Từ khi phát hiện ra Hang Sơn Đoòng thì Hồ Khanh rất được đoàn thám hiểm của Howard Limbert tin tưởng. Từ năm 2010, Hồ Khanh được giao trọng trách là phụ trách giám sát hậu cần, tuyển người khuân vác thiết bị thám hiểm và phục vụ ăn uống mỗi khi đoàn thám hiểm đi vào rừng. Ông còn được giao nhiệm vụ là thăm dò và tìm hiểu thông tin khi có ai đó phát hiện một hang động mới để báo cho đoàn thám hiểm biết. Từ 1990 đến 2022, Hồ Khanh và nhóm của ông đã hỗ trợ cho đoàn thám hiểm hang động Anh - Việt tìm và khảo sát khoảng 400 hang động lớn nhỏ ở khu vực Phong Nha - Kẻ Bàng.

Với danh tiếng là hang động lớn nhất thế giới, dưới sự hỗ trợ của nhóm đội ngũ ông Hồ Khanh, hang Sơn Đoòng đã chào đón nhiều đoàn làm phim đến tác nghiệp. Một trong số đó là National Geographic, tạp chí đã công bố thông tin về hang Sơn Đoòng ra thế giới.

Cũng nhờ những cơ duyên này mà ông Hồ Khanh trở nên nổi tiếng với cả giới truyền thông báo chí trên thế giới. Là người đã tìm ra hang Sơn Đoòng, nay ông được mệnh danh là "vua hang động Hồ Khanh". Hiện nay các thông tin về ông đã rất phổ biến trên Wiki, hoặc người dùng có thể tìm kiếm theo các từ khóa như “Hồ Khanh Sơn Đoòng”, “hang Sơn Đoòng Hồ Khanh”,...

Đội trưởng đội porter tour Sơn Đoòng

Tháng 8 năm 2013, tour thám hiểm Sơn Đoòng (tour son doong) được Oxalis Adventure đưa vào khai thác theo hình thức du lịch mạo hiểm. Mỗi năm, hang Sơn Đoòng đón tối đa là 1000 khách được chia làm 100 tour, mỗi tour có 10 khách và 30 người phục vụ đoàn. Đội porter của tour du lịch hang Sơn Đoòng được hình thành từ đó và Hồ Khanh được Oxalis Adventure giao trọng trách quản lý 5 tổ porter, mỗi tổ có 25 thành viên. Công việc hàng ngày của Hồ Khanh là bảo đảm tất cả các đội porter thực hiện tốt công việc của mình, bảo đảm trật tự, làm việc chuyên nghiệp.

Rất nhiều các thành viên của đội porter trước đây vì mưu sinh cuộc sống đã vào rừng khai thác gỗ, săn bắn hay gùi thuốc bom trái phép, nay trở lại hoạt động du lịch vừa kiếm tiền nuôi sống gia đình vừa có thể bảo vệ cánh rừng nơi đang tạo công ăn việc làm cho mình và nhiều người dân Phong Nha. Tất cả 125 porter Sơn Đoòng trong tổ của Hồ Khanh đều ký cam kết bảo vệ rừng, không tham gia các hoạt động phá rừng, săn bắn trái phép.

Sau nhiều năm làm đội trưởng đội trưởng porter Sơn Đoòng thì Hồ Khanh đã tích lũy được một số vốn và cùng với kiến thức trong thời gian làm việc cho Oxalis Adventure, Hồ Khanh và vợ đã xây dựng một homestay nho nhỏ bên bờ sông Son ở thị trấn Phong Nha, Quảng Bình, nơi gia đình ông sinh sống. Homestay có 8 phòng ngủ tiện nghi và do chính vợ của ông điều hành - với sự chăm chỉ làm việc cùng với sự hỗ trợ của bạn bè và đồng nghiệp, ngày nay homestay của Hồ Khanh trở thành địa chỉ rất thu hút du khách cả trong nước và quốc tế. Homestay của Hồ Khanh đã tạo công ăn việc làm cho vợ con ông và một số người dân lân cận.

Ông cũng tích lũy được 1 ít vốn liếng để xây dựng nên 1 khu lưu trú nhỏ nằm cạnh sông Son - Hồ Khanh Homestay.

Phát triển thế hệ tương lai

Vào những năm 1990, thế hệ thanh niên của Hồ Khanh, rất ít người dân Phong Nha học lên đến cấp đại học, vì điều kiện kinh tế khó khăn cũng như không thể nhìn thấy được tương lai nên rất nhiều người dân đều chỉ học hết cấp tiểu học hay trung học cơ sở hoặc không đi học. Từ khi tham gia hoạt động du lịch, Hồ Khanh và nhiều porter khác đã có nguồn thu nhập ổn định, họ nhìn thấy tiềm năng phát triển du lịch nên đã đầu tư cho con cái của họ học hành bài bản hơn. Nhiều người học xong đại học thì về quê cùng với gia đình mở homestay đón khách, nhiều người đã trở thành hướng dẫn viên du lịch mạo hiểm của Oxalis Adventure và một số công ty du lịch khác trong vùng.

Đội Porter chụp ảnh lưu niệm trong Hang Sơn Đoòng.

Nhờ những nỗ lực của Hồ Khanh cùng với nhiều người dân ở Phong Nha, ngày nay cuộc sống của người dân đang khá dần lên, nhiều người có công ăn việc làm ổn định. Họ, những người thợ rừng ngày xưa không còn phải vào rừng săn bắn, khai thác gỗ trái phép nữa. Họ hiểu rằng, núi rừng, hang động đem lại nguồn lợi cho họ để phát triển du lịch, ổn định cuộc sống. Những gã sơn tràng ngày ấy, nay là những người tiên phong cam kết bảo vệ rừng, bảo vệ môi trường sống. Đây cũng là nhân tố làm giảm áp lực đối với vườn quốc gia và lực lượng bảo vệ rừng.

The Oxalis Experience.